De feitelijk beleidsbepaler
De feitelijk beleidsbepaler
Het begrip ‘feitelijk beleidsbepaler’ is een belangrijk figuur binnen het ondernemingsrecht (art. 2:248 lid 7). Een feitelijk beleidsbepaler is iemand die het beleid van een onderneming bepaalt of mede bepaalt, zonder dat deze persoon formeel als bestuurder is benoemd. De vraag wanneer je als niet-bestuurder kan worden aangemerkt als feitelijk beleidsbepaler in de zin van art. 2:248 lid 7 BW zorgt voor veel discussie in de rechtspraak en literatuur.
In een recent arrest van de Hoge Raad kwam dit onderwerp aan bod. De Hoge Raad oordeelde dat het niet vereist is om met terzijdestelling van het formele bestuur te hebben bestuurd om te worden aangemerkt als feitelijk beleidsbepaler. Het is voldoende dat de formele bestuurders het optreden van de feitelijk beleidsbepaler hebben gedoogd. In dit artikel ga ik in op wat er aan het arrest voorafging en op het arrest zelf.
I. Wetsgeschiedenis – enge opvatting
Uit de wetsgeschiedenis volgde dat de vraag of een persoon kan worden aangemerkt als feitelijk beleidsbepaler, afhangt van de omstandigheden van het geval. Verder gold bij de invoering van de wet de opvatting dat een feitelijk beleidsbepaler directe bemoeienis moet uitoefenen op het bestuur en daarmee feitelijk het formele bestuur terzijde stellen, wil hij kwalificeren als feitelijk beleidsbepaler.
II. Jurisprudentie – ruime opvatting
In de lagere rechtspraak en de literatuur werd een ruimere opvatting aangehouden, namelijk dat het voldoende is voor de kwalificatie ‘feitelijk beleidsbepaler’ dat het formele bestuur het optreden van de feitelijk beleidsbepaler heeft gedoogd.
III. Casus
Er komt In het arrest van 24 maart 2023 heeft de Hoge Raad zich uitgesproken over het begrip ‘feitelijk beleidsbepaler’. De vraag die centraal stond was of een persoon als feitelijk beleidsbepaler kan worden aangemerkt wanneer deze persoon niet met volledige uitsluiting van het formele bestuur heeft bestuurd. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 24 maart 2023 de ruime opvatting bevestigd:
“Of iemand het beleid van een vennootschap heeft bepaald of mede heeft bepaald als ware hij bestuurder, en dus kan worden aangemerkt als feitelijk beleidsbepaler in de zin van art. 2:248 lid 7 BW, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Met de zinsnede in de wetsgeschiedenis dat een feitelijke terzijdestelling van het formele bestuur vereist is om iemand als “beleidsbepaler als ware hij bestuurder” te kunnen aanmerken, is kennelijk niet beoogd tot uitdrukking te brengen dat de feitelijk beleidsbepaler moet hebben bestuurd in plaats en met uitsluiting van het formele bestuur. Daarmee is tot uitdrukking gebracht dat de feitelijk beleidsbepaler zich ten minste een deel van de bestuursbevoegdheid moet hebben toegeëigend, en op die manier het beleid heeft bepaald of mede heeft bepaald als ware hij bestuurder. Uit het woord ‘mede’ in art. 2:248 lid 7 BW kan worden afgeleid dat van zodanige beleidsbepaling ook sprake kan zijn in de situatie dat daarnaast een of meer formele bestuurders hun taken als bestuurder bleven uitoefenen.”
Een feitelijk beleidsbepaler hoeft (dus) niet met uitsluiting van het formele bestuur te hebben bestuurd om te worde aangemerkt als feitelijk beleidsbepaler. Dit betekent dat het niet altijd even duidelijk is wie er als feitelijk beleidsbepaler kan worden beschouwd.
De gevolgen van het zijn van een feitelijk beleidsbepaler kunnen ingrijpend zijn. Zo kan de persoon aansprakelijk worden gesteld voor de handelingen van de onderneming. Dit kan ook leiden tot (hoofdelijke) aansprakelijkheid van de feitelijk beleidsbepaler. Daarnaast is het (andersom) ook voor de onderneming goed om dit transparant en duidelijk (vastgelegd) te hebben, de onderneming kan op haar beurt aansprakelijk worden gesteld voor de handelingen van de feitelijk beleidsbepaler.
IV. Transparantie en duidelijkheid
Ondernemingen zouden er verstandig aan doen om hun interne besluitvorming goed te documenteren, zodat duidelijk is wie er als feitelijk beleidsbepaler kan worden beschouwd. Dit kan voorkomen dat personen ten onrechte als feitelijk beleidsbepaler worden aangewezen en dat de onderneming (of de feitelijk beleidsbepaler) onnodig risico loopt.
Voor de personen die zelf mogelijk als feitelijk beleidsbepaler kunnen worden beschouwd, is het van belang zich bewust te zijn van hun mogelijke verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid. Zij kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat zij altijd transparant communiceren met het formele bestuur en daarbij hun beslissingen goed documenteren.
V. Conclusie
Een persoon die zichzelf een deel van de bestuursbevoegdheid heeft toegeëigend en op die manier invloed heeft gehad op het beleid, wordt beschouwd als een feitelijk beleidsbepaler. Het is geen vereiste dat het formele bestuur hierbij volledig werd uitgesloten om deze rol te vervullen. Zelfs als een of meer formele bestuurders hun taken blijven uitoefenen, kan er nog steeds sprake zijn van feitelijk beleidsbepaling door een niet-bestuurder.
Al met al kan het begrip ‘feitelijk beleidsbepaler’ voor de nodige uitdagingen zorgen. Het is daarom van groot belang om goed te begrijpen wie er als feitelijk beleidsbepaler kan worden beschouwd en wat de gevolgen hiervan zijn. Dit kan voorkomen dat er onduidelijkheid ontstaat over verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid, en bijdragen aan een succesvolle onderneming.
